Hiziv oa pred diwezhañ bloavezh 2018 aozet gant Ti ar Brezhoneg! Plijadur zo bet ha profet eo bet ar gwin gant perc’henn preti Donatello! Nedeleg laouen ha bloavezh mad deoc’h!

 

 

 

“Gwez ar vro” a zo ul levr ledañ-deskadurezh diwar-benn 36 spesad gwez a gaver stank e Breizh. Ar skrid zo bet graet gant Patrig an Habask hag an dourlivadurioù gant Anna Duval-Gwennog, un arzourez skiantel. Al levr a zo embannet gant an ti embann Al Lanv , ezel eus kuzul ar Brezhoneg, a ra ivez war-dro ur gelaouenn drimiziek.

Pal kentañ “Gwez ar vro” a zo reiñ tro d’an dud da anavezout ha da envel ar spesadoù. Da eil pal gwellaat anaoudegezh an dud diwar-benn ar gwez, o zalvoudegezh, o implij er vro, o implij en anvioù-lec’h, en anvioù-tud.

Evit gellout skoulmañ ganti, lakaat moulañ al levr ha paeañ an arzourez ez eus ezhomm da nebeutañ da rakwerzhañ 100 levr.

Strollarc’hañtet eo al levr. Tu zo deoc’h rakprenañ ur skouerenn war g-KENGO  ha gouzout hiroc’h diwar-benn ar raktres, al levr ha labour Anna Duval-Gwennog a-drugarez d’ur video.

Evit sikour ar raktres e c’hellit ouzhpenn prenañ ar poster brav e liv (42 x 59,4 cm), 21 spesad gwez warnañ.

D’al Lun 15 a viz Here 2018 e vo klozet ar rakprenadenn.

 

Ur pennad skrivet gant Iwan Gwegan evit ar gelaouenn Al Lanv da lenn a-raok prenañ ur ranndi war sevel. Kavit didan ar pennad ar foulenn koumanantiñ da Al Lanv.

 

Salud deoc’h holl, mont a ra daoust d’an amzer fall ?
Abaoe penn-kentañ miz Gwengolo eoc’h bet ouzhpenn daou ugent o tont d’ar predoù e brezhoneg.

A-wechoù omp bet tost da ugent asambles. Brav eo ha laouen omp da ziskouez ez eus
brezhonegerien e bro Bariz !
Ret eo kaozeal brezhoneg ha lakaat anezhañ da zont er-maez ar skolioù hag ar radioioù ( ne vez ket
klevet kalz b’an tele ! ). Hend-all ar brezhoneg a zeuio da vezañ buan a-walc’h ur yezh varv, evel al
latin a vez studiet met ne vez ket klevet ken neblec’h, nemet er Vatican !

Setu perak eo a bouez ar predoù a zo savet ganeomp. Un digarez dreist eo dimp evit gwellaat hol
live… ha da gaout plijadur o kaozeal. Met n’eo ket un dra aes na anat da gaout tud o tont niverus bep
sizhun. Evit ma chomfe bev an emvod sizhuniek-mañ e rankomp kaout tud «nevez » o tont.

Evit ma vefe muioc’h a dud o tont e c’houlennomp da bep hini ac’hanoc’h degas gantañ unan all
d’ar pred. N’eo ket ret dezhañ na dezhi bezañ ur brezoneger- vrezhonegerez ampart. Plas zo ivez evit
an deraouidi ! Amañ e kavoc’h un tamm « mod implij » da reiñ dezhe evit ma ne chomfent ket hep
dont :

D’an tud o deus c’hoant da zont met ne zeuont ket gant an aon, lârit se dezhe :
1 – Arabat deoc’h sonjal ez eus eno nemet tud gant ur brezhoneg uhel. Bep seurt a liveoù ez eus ha
pep hini a ra strivoù evit kompren ar re all hag evit sikour.
2- An deraouidi ne c’hellont ket lâret kalz a dra evel-just. N’eo ket ur gentel ! Met gallout a raint sevel
goulennoù… hag a-wechoù respont. Gwelloc’h e vefe dezhe deskiñ dre eñvor un nebeut anezhe :
– Pelec’h emaout o chom ?
– War peseurt micher emaout ? Plij a ra dit ?
– Pelec’h ‘teus desket brezhoneg ? Gant piv ?
– Mat eo ar boued ?
– Dont a rez amañ alies ?
– Piv a gomz brezhoneg en da familh ?
– Mont a rez da Vreizh a-wechoù ?
– Plijout a ra ar festoù-noz dit ?
– Mont a rez d’ar festoù-deizh pe d’ar festoù-noz Ti ar Vretoned ?
– Peseurt strollad a blij dit ar muiañ ?
Ha bewech e vez moaien da c’houlenn d’an unan all « ha te ? »
3- Plijus e vez en em gaout e-mesk brezhonegerien ha pa ne vez ket lâret kalz a dra. E penn kentañ e
vo diaes kaozeal met ar fiziañs a zeuio tamm ha tamm ha benn ar fin pep hini en em santo en e vleud.
4- Bez’eus ur pred bep Merc’her kreisteiz e KVK hag ur goan an eil lun bep miz e Ti Jos

Spi hon eus e c’helloc’h kavout unan bennak a zeuio ganeoc’h d’ar pred, ha pa vefe e Donatello pe e Ti Jos

A benn dimerc’her
Hervé

 

Pa z’on deuet da Bariz e miz Gouere 2012 e soñje din e vijen bet beuzet er galleg. Padal, kerkent hag en em gavet er metro e Montparnasse n’eo ket galleg a gleven met a  bep seurt yezhoù ! Ha gant va labour nevez am eus komprenet buan eo techet tud ar renkadoù uhel d’ober muioc’h-muiañ gant ar saozneg.

En ur mod eo aesoc’h komz brezhoneg amañ eget e Breizh. An dud er straedoù pe er metro ne oaront ket eo brezhoneg a gomzan. Setu ne reont ket van. Evito eo ur yezh estren ouzhpenn ne gomprenont ket ha mat pell ‘zo.

Diaesoc’h eo gant an dud tostoc’h, da skouer gant ar re a labouran ganto. Deuet eo ma merc’h da labourat en embregerezh on implijet ganti, ha me da gomz brezhoneg dezhi evel ma ran abaoe m’eo bet ganet. Daou seurt emzalc’h a zo bet. Tud feuls, doare « Tu vas pas nous emmerder avec ton breton ! » ha reoù all oc’h ober kentel din : «Tu comprends pour l’unité de la France … » Emaomp dres ganti ! N’int ket evit gouzañv unan o vrezhonegañ rak, d’am soñj, gant se eo anat n’eus ket gallaoued eus ar vretoned. Ha dibosubl eo evit ur gall a ouenn vat meizañ keal al liesseurted e diabarzh ar Republik sakr. Ne glaskan ket tabutal ganto. Amzer gollet ‘vefe.

War va lec’h-labour eo aesoc’h va darempredoù gant ar re o tont eus broioù all : ur greolegerez eus ar Reunion ha sinaiz eus ar Reunion o teskiñ yezh o hendadoù. Kudenn ebet gant ar re-se. Kudenn ebet kennebeut gant ar c’habil o terc’hel an ostaleri ma tebran enni pep gwener. Treiñ a ran evitañ ar pennadoù-skrid diwar-benn Kabilia embannet e-barzh Ya ! Laouen eo an den. Ur banne gwin am bez evit netra bep gwech !

Deuet eo va merc’h d’ober he annez e bro Bariz evit he studioù. Brezhonegañ ‘ran ganti, forzh pelec’h e vefemp hag e forzh peseurt degouezh. Bretoned ‘zo ac’hanomp. Setu ma reomp gant ar brezhoneg. Ober a ra ar c’hallaoued gant ar galleg, an alamaned gant an alamaneg, ar gabiled gant ar c’habileg, hag ar vretoned gant o yezhoù :  brezhoneg ha gallaoueg.

D’am soñj e vez komzet brezhoneg e Pariz hag en tro-wardroioù abaoe pell. Deuet e oa va zad-kuñv da Bariz da labourat, e wreg ha ma zad-kozh d’e heul, araok ar brezel 14. Va mamm-guñv ne oare ket galleg hag aet e oa buan endro d’ar Vro. Chomet e oa ma zad-kuñv da labourat.

Va zad-kozh ivez en deus divroet. Deuet eo da Bariz araok an eil brezel-bed. Diouzh am eus klevet er familh e kendalc’he da vrezhonegañ e Bro Bariz, evel ur bern bretoned deuet amañ.

Er bloavezhioù 80 e oan o chom e bro Bariz. Edon o teskiñ brezhoneg d’ar mare-se ha daremprediñ a raen brezhonegerien bro Bariz. Lod anezho ne m’eus biskoazh komzet galleg gante. D’ar mare-se e oa c’hoazh dre amañ ur bern tud eus ar rummad bet ganet araok an eil brezel-bed, brezhonegerien a-vihanik anezho. Setu ma oa aes ober e vad eus sonerezh ar yezh, tapout ar pouez-mouezh reizh, troioù-lavar, ha klevout brezhoneg gant tud eus a bep korn eus ar vro. Lod eus ar rummad-se a zeue d’ar c’hentelioù brezhoneg evit deskiñ lenn ha skrivañ hag evit deskiñ gerioù ar vuhez a-vremañ. Eskemmoù frouezhus a zo bet evel-se.

Gant va c’hamaladed, eus va rummad, e veze atav brezhoneg etrezomp, e pep lec’h. Ur vandennad tud yaouank o komz brezhoneg a-vouezh uhel er metro pe er c’hirri-boutin : un doare aes da gavout brezhonegerien all.

Er bannlev e-lec’h ma vevemp gant va zud, e veze gwelet a-wechoù d’ar Sul sonerien eus ar vro o tremen er c’harter o seniñ bombard ha biniou, gant ur paotr all ganto o terc’hel ur gwenn-ha-du. Va zad a gase ac’hanomp da reiñ arc’hant dezho. Goude ma oan en em lakaet da zeskiñ brezhoneg am eus kavet kalzig a vrezhonegerien eus rummad va zud e-touesk tud ar c’harter.

Va rummad a gav din, a oa e soñj dezhañ  distreiñ da Vreizh. Ur bern ac’hanomp a oa bet ganet e bro Bariz, met daoust da se e lavaremp « distreiñ » d’ar vro. N’hon eus ket klasket da skouer sevel ur skol Diwan amañ. Distreiñ d’ar vro ha desevel hor bugale enni e brezhoneg a oa hor mennoz.

Iwan Gwegan